Περιγραφή
Από τον πρόλογο του βιβλίου
Στον παρόντα τόμο δημοσιεύουμε μια σειρά από πολιτικά κείμενα του Μ. Ράπτη που αφορούν, όπως εύλογα δηλώνει ο τίτλος, τις απόψεις του για τον Τρότσκι και το τροτσκιστικό κίνημα και έχουν γραφεί σε μια περίοδο από το 1958 ως το 1994. Τα άρθρα 1 ως 6 περιλαμβάνονται σε μια συλλογή που εκδόθηκε στη Γαλλία για τα 50 χρόνια της 4ης Διεθνούς. Σ’ αυτά προσθέσαμε την ομιλία στο συμπόσιο του Βούπερταλ για τον Τρότσκι και τα υπόλοιπα ανέκδοτα κείμενα.
Η συλλογή αυτή φωτίζει την ιστορία της 4ης Διεθνούς από την ίδρυσή της το 1948 και την εσωτερική ιδεολογική πάλη των διαφόρων τάσεων ιδιαίτερα των σημαντικότερων από άποψη θεωρητικής βαρύτητας: αυτής του ίδιου του Πάμπλο και αυτής του Ερνέστ Μαντέλ. Έχει δε αυτονόητη ιστορική αξία, αφού για πρώτη φορά παρουσιάζεται ολοκληρωμένα η άποψη του ανθρώπου, που υπήρξε γραμματέας της 4ης Διεθνούς επί είκοσι χρόνια, για τον ιδρυτή της και τους επιγόνους του.
Πέρα όμως από την ιστορική τους σημασία τα κείμενα αναδεικνύουν την πολιτική σκέψη του Μ. Ράπτη σε μια σειρά ζητημάτων που τον διαφοροποιούν από τους άλλους μαρξιστές της εποχής του.
Η εξέλιξη προς το σοσιαλισμό δεν είναι γι’ αυτόν ντετερμινιστικά καθορισμένη από τις οικονομικές εξελίξεις, αλλά ένα ενδεχόμενο που προϋποθέτει, εκτός της οικονομικής, ανάλογη πολιτική και πολιτιστική ωρίμανση της κοινωνίας και των πολιτών. Η κατάληψη της εξουσίας και η οργάνωση της μεταβατικής κοινωνίας δεν είναι υπόθεση του «επαναστατικού κόμματος της πρωτοπορείας» στην καθοδήγηση των μαζών αλλά υπόθεση των ίδιων των πολιτών σε αντενέργεια αυτοοργάνωση. Οι πολιτικές οργανώσεις της πρωτοπορείας έχουν ένα μάλλον επικουρικό ρόλο της προσπάθειας της ίδιας της κοινωνίας. Τέλος, το ίδιο το περιεχόμενο του σοσιαλισμού σαν κοινωνικό σύστημα ταυτίζεται με την γενικευμένη κοινωνική αυτοδιαχείριση που λειτουργεί με πρακτικές άμεσης δημοκρατίας.
Σήμερα μετά την κατάρρευση του σοβιετικού συνασπισμού, τη χρεωκοπία των παραδοσιακών σοσιαλδημοκρατικών ή σταλινικών ηγεσιών αλλά και τη νέα ελπιδοφόρα άνθιση των κινημάτων σε παγκόσμιο επίπεδο, οι ιδέες αυτές που επεξεργάστηκε ο Μ. Ράπτης, κόντρα στο ρεύμα, ακόμα και των ίδιων του των συντρόφων, είναι πιο επίκαιρες από ποτέ.
Η ειδοποιός όμως διαφορά του Μ. Ράπτη από τους συντρόφους του της 4ης Διεθνούς ήταν ίσως η σημασία που έδιδε στα εθνικά και αποικιακά κινήματα,. Για τους κλασσικούς μαρξιστές ο φορέας της επανάστασης που επρόκειτο να αλλάξει τον κόσμο ήταν ο βιομηχανικός προλετάριος (και μάλιστα ο Ευρωπαίος). Ο Μ. Ράπτης, χωρίς να υποτιμά το ρόλο των βιομηχανικών εργατών, πολύ νωρίς είδε ότι η μεγάλη εξέγερση που θα συγκλόνιζε τον κόσμο ήταν εκείνη της αναρίθμητης ανθρωπότητας των αποικιακών λαών, εξαρτημένων από τον ιμπεριαλισμό. Η εκτίμηση αυτή καθόρισε τη δράση του ήδη από το 1948, στην υπεράσπιση της ανεξαρτησίας της Γιουγκοσλαβίας για να ακολουθήσουν η συμμετοχή του στην Επανάσταση της Αλγερίας και σε σειρά άλλων κινημάτων σ’ όλο τον κόσμο, ως το τέλος της ζωής του. Κατά τραγική σύμπτωση οι τελευταίοι του πολιτικού αγώνες αφορούσαν και πάλι την υπεράσπιση της Γιουγκοσλαβίας από την ιμπεριαλιστική επίθεση.
Όπως τόνιζε ο ίδιος:
«Το πιο βαθύ νόημα του 20ού αιώνα ήταν αυτό το τεράστιο κίνημα απελευθέρωσης των αποικιών, των καταπιεσμένων λαών και των γυναικών, και όχι η επανάσταση του προλεταριάτου, που ήταν ο μύθος μας και ο Θεός μας».[*]
[*] Αναφέρεται από τον Adolfo Gilly στο άρθρο: «Τα ορφανά του Τρότσκι», «ΤΟ ΒΗΜΑ», 19-11-1995
Ελληνικά