Σπύρος Κουτρούλης, Εθνισμός και Κοινοτισμός

Περιγραφή

Εθνισμός και Κοινοτισμός, Σπύρος Κουτρούλης

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

ΤΟ ΙΕΡΟ, Η ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ, Ο ΣΤΟΧΑΣΜΟΣ

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α’
ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΣΥΓΚΡΗΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ
Ο ΙΩΝ ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β’
ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΥΤΙΚΟ ΕΘΝΙΚΙΣΜΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟ ΤΩΝ ΔΥΟ ΚΟΙΝΟΤΗΤΩΝ
Ο Κ. ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ’
Ο ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΣ ΣΥΝΕΡΓΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Ο Κ. ΚΑΡΑΒΙΔΑΣ

«Ἀ­πό τή Δύ­ση δέ γυ­ρί­σα­με στήν Ἑλ­λά­δα

χορ­τά­τοι, γυ­ρί­σα­με πει­να­σμέ­νοι»

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ

Οἱ πρῶ­τοι Ἕλ­λη­νες φτιάχνουν τούς θεσ­μούς τους σέ ἄ­με­ση ἀντιστοιχία μέ τόν τρόπο πού βλέ­πουν τόν κό­σμο. Ἡ πο­λι­τεί­α τους, ἡ πό­λη-κρά­τος ὑ­λο­ποι­εῖ καί συ­νο­ψί­ζει τίς πε­ρί­τε­χνα βι­ω­μέ­νες ἀν­τι­λή­ψεις τους. Δέν εἶ­ναι ἁ­πλά τά «αἰ­ώ­νια παι­διά», ὅ­πως τούς ὀ­νό­μα­σαν οἱ αἰ­γύ­πτιοι ἱ­ε­ρεῖς, ἀλ­λά οἱ «ἀ­φε­λεῖς» ὅ­πως τούς θέ­λει ὁ Νί­τσε. Ἁ­πλοί καί βα­θεῖς συγ­χρό­νως, δι­α­φεύ­γουν τοῦ λό­γου καί πε­ρι­συλ­λέ­γουν ἀ­πλό­χε­ρα τούς δι­α­λε­χτούς καρ­πούς τῆς ἀ­να­το­λῆς. Τρο­με­ροί καί σκλη­ροί βλέ­πουν τήν ὀ­δύ­νη καί τήν χα­ρά τῆς ζω­ῆς σάν μιά πρό­κλη­ση γιά νά συμ­με­τά­σχουν σ’ αὐ­τήν ἀ­πό­λυ­τα καί ἀ­προ­ϋ­πό­θε­τα.

Ὁ ἀρ­χαῖ­ος ἑλ­λη­νι­κός ἄν­θρω­πος ἀν­τι­λαμ­βά­νε­ται τόν κό­σμο ὡς «πλή­ρη θε­ῶν». Ἡ φύ­ση πε­ρι­κλεί­ει καί ἀν­τα­να­κλᾶ τό ἱ­ε­ρό, βρί­σκε­ται σέ ἄ­με­ση ἀ­να­φο­ρά μέ μιά πραγ­μα­τι­κό­τη­τα ἀν­θρω­πο­θε­ο­κεν­τρι­κή. Οἱ πρῶ­τοι Ἕλ­λη­νες με­θοῦν μέ­σα στήν φύ­ση. Συμ­με­τέ­χουν ὁ­λο­κλη­ρω­τι­κά στό μυ­στή­ριο τῆς ζω­ῆς καί στό μυ­στή­ριο τῆς φύ­σης. Δέν ὑ­ψώ­νουν ὅ­μως ἁ­γί­ους, ἀλ­λά σο­φούς μυ­στι­κούς σάν τόν Ἡ­ρά­κλει­το καί τόν Παρ­με­νί­δη.

Ἡ κοι­νό­τη­τα δέν εἶ­ναι νε­ο­ελ­λη­νι­κή ἐ­φεύ­ρε­ση. Κα­τοί­κη­σε μέ­σα στίς πρω­τε­ϊ­κές γη­γε­νεῖς νο­ο­τρο­πί­ες, φώ­λια­σε μέ­σα στόν χῶ­ρο τῆς τρα­γω­δί­ας καί τοῦ να­οῦ. Δί­χως τήν ἀ­νά­γνω­ση τοῦ Νί­τσε καί τοῦ Χάϊν­τεγ­κερ εἶ­ναι ἀ­δύ­να­τη ἡ ἀ­νά­δυ­ση τῆς ἀ­λή­θειας τοῦ ἑλ­λη­νι­κοῦ κό­σμου καί τῆς ἄ­με­σης συ­σχέ­τι­σης τῆς δη­μι­ουρ­γί­ας τοῦ πο­λι­τι­κοῦ ὡς κοι­νό­τη­τας μέ τήν αἰ­σθη­τι­κή καί τό ἱ­ε­ρό.

Ὁ Χάϊν­τεγ­κερ ἀ­πο­κά­λυ­ψε τήν ση­μα­σί­α τοῦ κό­σμου ὡς κό­σμου μή ἐ­ξαν­τι­κει­με­νί­σι­μου. Ὁ να­ός πε­ρι­συλ­λέ­γει γύ­ρω του τά στοι­χεῖ­α ἐ­κεῖ­να πού ὁ­ρί­ζουν τόν ἄν­θρω­πο. Τό ἱ­ε­ρό, ἐν­τός τοῦ χώ­ρου του, ἐγ­κα­θί­στα­ται μέ­σα στή γῆ καί τήν με­τα­τρέ­πει σέ κα­τοι­κί­α τοῦ ἀν­θρώ­που. Ἡ πρό­σκλη­ση κον­τά στόν να­ό δί­νει σύμ­φω­να μέ τόν Χάϊν­τεγ­κερ τήν δυ­να­τό­τη­τα στόν λα­ό νά «ἐ­πα­νέλ­θει στόν ἑ­αυ­τό του, νά πραγ­μα­τώ­σει τόν προ­ο­ρι­σμό του». Ἡ το­πι­κή συγ­κέν­τρω­ση τῆς ἱ­ε­ρό­τη­τας ἐγ­κα­θι­δρύ­ει τό ξά­νοιγ­μα τοῦ κό­σμου. Ἡ τρα­γω­δί­α ὡς χῶ­ρος τῆς τέ­χνης προ­σφέ­ρει τήν δυ­να­τό­τη­τα γιά τήν αἰ­σθη­τή δή­λω­ση τοῦ ἱ­ε­ροῦ. Ὁ Χάϊν­τεγ­κερ κα­τά αὐ­τόν τόν τρό­πο θε­με­λι­ώ­νει τήν κα­τοι­κί­α τοῦ ἀν­θρώ­που στο φῶς που ρίχνει ὁ ναός πάνω στον κόσμο. Δη­λώ­νει δέ: «Ὁ ἀρ­χαῖ­ος να­ός ἀ­νυ­ψώ­νον­τας ἕ­ναν κό­σμο δέν ἀ­φή­νει τήν ὕ­λη νά ἐ­ξα­φα­νι­στεῖ, ἀλ­λά τῆς ἐ­πι­τρέ­πει νά προ­κύ­ψει ὁ­λό­πρω­τα καί μά­λι­στα μέ­σα στήν ἀ­νοι­χτό­τη­τα τοῦ κό­σμου τοῦ ἔρ­γου τέ­χνης»[1]. Ὑ­πό αὐ­τή τήν ὀ­πτι­κή ἔρ­χε­ται ἀ­βί­α­στα ἡ θέ­ση τῆς τέ­χνης ὡς τῆς στιγ­μῆς, πού ἀ­πο­κα­λύ­πτε­ται ὁ κό­σμος. Ἡ φρά­ση τοῦ Χάϊν­τεγ­κερ «τό ἔρ­γο τέ­χνης ἐ­πι­τρέ­πει στήν γῆ νά εἶ­ναι γῆ» ση­μει­ώ­νει τόν οὐ­σι­α­στι­κό φω­τι­σμό τοῦ πραγ­μα­τι­κοῦ. Ἡ ἀ­λή­θεια εἶ­ναι μή-κρυ­πτό­τη­τα, ἀ­πο­μά­κρυν­ση ἀ­πό τόν χῶ­ρο τοῦ σπη­λαί­ου καί τῶν σκι­ῶν, στά­ση πρός τήν φω­τει­νό­τη­τα. Τό ἱ­ε­ρό στη­ρί­ζει τόν κό­σμο, ἡ τέ­χνη θε­με­λι­ώ­νει τήν ὕ­παρ­ξη τῆς ζω­ῆς μέ­σα στόν κό­σμο. Ἡ ἀρ­χα­ϊ­κή κοι­νό­τη­τα γεν­νι­έ­ται ἀ­πό τήν συμ­με­το­χή τῶν πρώ­των Ἑλ­λή­νων στήν τρα­γω­δί­α καί στά μυ­στή­ρια. Ἡ προ­σέ­λευ­σή τους πυ­ρο­δο­τεῖ τήν πιό ἐ­πί­πο­νη ἀ­να­ζή­τη­ση τοῦ ἑ­αυ­τοῦ τους καί τοῦ πε­πρω­μέ­νου τους. Ὁ ἄν­θρω­πος δι­α­σώ­ζει τήν ὕ­παρ­ξή του, ἀ­φοῦ τήν προ­σφέ­ρει στήν κοι­νό­τη­τα. Γνω­ρί­ζει πο­λύ κα­λά ὅ­τι ἡ πα­ρου­σί­α του στό θέ­α­τρο καί στό να­ό τόν θέ­τει σέ ἀ­να­φο­ρά μέ τήν ὁ­λό­τη­τα.

Ἡ τρα­γω­δί­α συ­νο­ψί­ζει τίς πρω­το­γε­νεῖς ψη­λα­φί­σεις τοῦ ἱ­ε­ροῦ. Ἐμ­πνέ­ε­ται ἀ­πό τίς δι­ο­νυ­σια­κές νυ­χτω­δί­ες. Ἀ­πο­κα­λύ­πτει τήν ἑ­τε­ρό­τη­τα ὡς τήν μοί­ρα τοῦ κό­σμου, τήν δι­α­μά­χη καί τόν πό­λε­μο, το νεῖκος και τήν φιλότητα ὡς τά στοι­χεῖ­α πού κο­μί­ζουν τήν ἱ­δρυ­τι­κή σύ­στα­ση τῆς ἀν­θρώ­πι­νης ὕ­παρ­ξης. Ἡ ἕ­δρα τοῦ τρα­γι­κοῦ εἶ­ναι ἡ θε­α­τρι­κή κοι­λό­τη­τα. Ἡ προ­σχώ­ρη­ση σ’ αὐ­τήν ση­μαί­νει τήν ἀ­πο­μά­κρυν­ση ἀ­πό τόν «κό­σμο» καί τήν ἐν­σω­μά­τω­ση τοῦ ἀρ­χα­ϊ­κοῦ πο­λί­τη σέ μιά ὁ­λό­τη­τα πού ὑ­πάρ­χει μέ τήν θέ­α­ση τῶν ἱ­ε­ρῶν δρώ­με­νων.