Γιώργος Παπάζογλου, Χαΐρια µας εδώ

Περιγραφή

Εκδόσεις Κουκκίδα Μάιος 2022 Σελ. 664 Διαστάσεις 21χ14

Πάει και η Αγγελική

Λίγοι φίλοι και συγγενείς κι ανάμεσά τους ο Πάνος Τζαβέλλας, ο Τάσος Σχορέλλης κι ο Κώστας Χατζηδουλής συνόδεψαν χτες στην τελευταία της κατοικία στο Γ΄ Νεκροταφείο την παλιά καλή ρεμπέτισσα Αγγελική Παπάζογλου, που πέθανε προχτές στα 84 της χρόνια από εγκεφαλικό.

Η Αγγελική, γυναίκα του μεγάλου λαϊκού συνθέτη Βαγγέλη Παπάζογλου, γεννήθηκε στη Σμύρνη κι έζησε εκεί ώς το 1922. Ο πατέρας της, γνωστός μουσικός της εποχής, έπαιζε και ήταν δάσκαλος στο σαντούρι. Κοριτσάκι ακόμα βγήκε στο πάλκο μαζί µε τον πατέρα της.

Στα 1928, λίγο µετά τον γάμο της µε τον Βαγγέλη Παπάζογλου, τυφλώνεται από πάθηση που είχε στα µάτια της από μικρή. Η αυστηρότητα των ηθών της εποχής και η επιμονή του άντρα της την απομάκρυναν οριστικά από το τραγούδι. Έτσι, τα µόνα δείγματα της εκπληκτικής της φωνής είναι έξι αμανέδες σε στίχους Παπάζογλου κι ένα τραγούδι του Παπάζογλου, η «Δερβίσαινα».

Τα τελευταία χρόνια ζούσε µε τον γιο της Γιώργο στο σπίτι τους στην Κοκκινιά.

Αύγουστος 1983

«ΤΑ ΧΑΙΡΙΑ ΜΑΣ ΕΔΩ»

Είναι μεγάλη τιμή που οι εκδόσεις Αιγαίον Λευκωσίας μαζί µε τις εκδόσεις Κουκκίδα των Αθηνών επανεκδίδουν αυτό το υπέροχο βιβλίο. Με ιδιαίτερη χαρά µα και συγκίνηση γράφω αυτά τα λίγα λόγια, πρώτα ως ευχαριστώ προς τον Γιώργη Παπάζογλου, ο οποίος µας παραχώρησε την άδεια να επανεκδώσουμε τα «Χαΐρια», και έπειτα µε την ελπίδα πως θα έρθουν σε επαφή και οι νέοι µας, µε τα δικά µας χαΐρια.

Πρωτοδιάβασα το βιβλίο του κυρ Γιώργη μόλις κυκλοφόρησε στην Αθήνα και έκτοτε, κάθε λίγα χρόνια, το ξαναδιαβάζω, όχι µόνο για να µην ξεχνώ, αλλά και για να περνώ από τη θλίψη -ενίοτε την κατάθλιψη- στην ελπίδα.

Η αφήγηση της Αγγελικής Παπάζογλου στα «Χαΐρια µας εδώ», για τη ζωή στη Σμύρνη και για τον ξεριζωμό, την πρόσφατη ιστορία µας, τον πόλεμο, τον εμφύλιο, τη χούντα, είναι ένα απίστευτο μάθημα πατριδογνωσίας, από έναν άνθρωπο που έζησε τα γεγονότα στο πετσί του. Η κυρία Παπάζογλου μιλά ωμά, ακριβώς όπως είναι η ζωή µας, καθώς και η πορεία και η περιπέτειά της στο ταξίδι ως πρόσφυγας στη λεγόμενη νέα πατρίδα.

Αν κάποιος θέλει να εντρυφήσει στο θέμα της προσφυγιάς, νά ένα βιβλίο σταθμός. Όχι µόνο επειδή η Αγγελική Παπάζογλου περιγράφει µε ιδανικό τρόπο τα γεγονότα, όπως τα έζησε, µα και επειδή δίνει, άψογα πολλές φορές, τη σχέση των σκλαβωμένων Ελλήνων της Μικράς Ασίας µε τις διάφορες εξουσίες, αλλά, κυρίως, την αντιμετώπιση της μητέρας πατρίδας. Μέσα από την αφήγησή της, περνούν σημαντικότατα στοιχεία για τον πολιτισμό µας, ωσάν και η Παπάζογλου είναι συγγραφέας ιστορικής λογοτεχνίας.

Η επίσημη Ελλάς ποτέ δεν κατάλαβε το αλυτρωτικό κίνημα των παιδιών της. Ο Γκάτσος, µε το τραγούδι «Μάνα μου Ελλάς», δείχνει να κατανοεί πολλές πτυχές της σχέσης των αλύτρωτων Ελλήνων µε την επίσημη Ελλάδα. Η Αγγελική Παπάζογλου είναι θύμα αυτής της σχέσης. Περήφανη Ελληνίς, που δεν αρνείται τον τόπο της, ούτε θέλει ΜΟΕ και επαναπροσεγγίσεις ούτε θέλει να ενσωματωθεί στη νέα Ελλάδα των καλαμαράδων. Παραμένει Σμυρνιά Ελληνίδα, χωρίς εκπτώσεις για να γίνει αρεστή. Λέει τον Τούρκο Τούρκο και σφαγέα και ονοματίζει τις άπονες εξουσίες.

Δεν έχω την παιδεία για να κρίνω το βιβλίο ως ιστορικό ντοκουμέντο ή λογοτεχνικό αριστούργημα ή ακόμα και ως ιστορία της μουσικής των Ελλήνων. Μένω µόνο, µε λίγα λόγια, στην επίδραση που είχε το ανάγνωσμα σε εμένα.

Χρόνια προσπαθούσα να καταλάβω το αλυτρωτικό κίνημα των Κυπρίων για την Ένωση µε τη μητέρα Ελλάδα. Η Αγγελική, χωρίς να το επιδιώξει, ξεκαθάρισε πολλά πράγματα για εμένα. Περιγράφει τον ξεριζωμό της, σαν να περιγράφει τα γεγονότα του 1974 στην Κύπρο. Τα χρώματα, η γλώσσα, τα χώματα και οι μυρωδιές µε παρέπεμπαν στη Γιαλούσα της παιδικής µου ηλικίας. Η Μικρά Ασία γίνεται Κύπρος και η Κύπρος Μικρά Ασία. Το βιβλίο μού θυμίζει τα τραγούδια που µου έλεγε ο παππούς µου, όταν ήμασταν στην κατεχόμενη Γιαλούσα, ξυπνούν μνήμες μέσα µου, όπως την εμμονή της γιαγιάς µου να περιμένει τον αγνοούμενο αδερφό της -πριν φύγω από το Λονδίνο για τη Θεσσαλονίκη το 1976, η γιαγιά µου µου έδωσε πέντε αγγλικές λίρες για να ψάξω να τον βρω. Δεν τον βρήκα, βρήκα όμως τον εαυτό µου.

Η άποψή µου ότι η Κύπρος είναι αναπόσπαστο κομμάτι του Ελληνισμού δεν ήρθε από τον ουρανό. Πολλά οφείλω σε αυτό το βιβλίο. Η σκλαβωμένη ελεύθερη Κύπρος, το τελευταίο ελεύθερο κομμάτι της Μικράς Ασίας, όπως και το λεγόμενο εθνικό κέντρο των Αθηνών, είναι ανίκανα να απελευθερώσουν τα κατεχόμενα εδάφη. Αυτή είναι δουλειά εμάς των Κυπρίων, των Μικρασιατών, των Ρωμανιωτών, των Καππαδόκων, των Ποντίων και όλων των άλλων ανά τον κόσμο που ακόμα να χάσουν την αξιοπρέπειά τους και παραμένουν πιστοί στον τόπο και την ελληνική τους ταυτότητα. «Σ’ αυτό τον τόπο όσοι αγαπούνε τρώνε βρώμικο ψωμί», λέει κι ο Σαββόπουλος. Ας είναι. Εγώ ξέρω πως η Αγγελική αγάπησε τον Βαγγέλη της ως το τέλος, φτωχή και τυφλή, σε µια παράγκα της ευρύτερης Αθήνας.

Σαν απελευθερώσουμε την πραγματική πρωτεύουσά µας και τη Σμύρνη της Αγγελικής Παπάζογλου, θα είμαστε αχάριστοι εάν δεν τοποθετήσουμε στο σπίτι της µια σεμνή πλακέτα που να αναγράφει: ΕΔΩ ΓΕΝΝΗΘΗΚΕ Η ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ Η ΣΜΥΡΝΙΑ ΤΟ 1899. ΠΕΘΑΝΕ, ΣΤΗΝ ΞΕΝΙΤΕΙΑ ΤΟ 1983.

Βάσος Ν. Φτωχόπουλλος